AΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΕ ΕΝΑΝ ΜΕΓΑΛΟ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΕΚΛΕΚΤΟ ΠΟΛΙΤΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Τζένη Οικονομίδη, Μιχάλης Μπαρτσίδης & Ελένη Χοντολίδου

 

Μετά από επώδυνη εγχείρηση και πάλη με το αναπνευστικό του σύστημα, ο Κλείτος Κύρου έσβησε σε νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης τη Δευτέρα, 10 Απριλίου του 2006. Εάν ποίηση είναι και οι πράξεις μας, ο ποιητής Κλείτος Κύρου που δεν είναι πια –αλίμονο– μαζί μας, με την τελευταία του πράξη, απόφαση συνειδητή και ζυγισμένη όσο καμιά, έγραψε το τελευταίο του ποίημα: σύμφωνα με τις τελευταίες επιθυμίες του η σoρός του αποτεφρώθηκε και η στάχτη του σκορπίζεται σήμερα στις πλαγιές του Ολύμπου όπου και τον αποχαιρετούν η σύντροφος της ζωής του Φιλιώ, τα παιδιά του Ελένη-Αντρέας και Γιώργος οι οικείοι και οι φίλοι του, η πόλη της Θεσσαλονίκης.

Ο Κλείτος Κύρου γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1921 στη Θεσσαλονίκη όπου και έζησε όλα τα χρόνια της ζωής του. Αποφοίτησε από το αμερικάνικο κολλέγιο Ανατόλια και σπούδασε στη Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στη διάρκεια της Κατοχής ήταν μέλος της ομάδας φοιτητών που εξέδιδε το περιοδικό Ξεκίνημα. Πήρε μέρος στην αντίσταση κατά των Γερμανών κατακτητών και είχε ενεργό ανάμειξη στους κοινωνικούς αγώνες στα χρόνια που ακολούθησαν.

Εργάστηκε στον τραπεζικό τομέα. Διετέλεσε γενικός γραμματέας του Κ.Θ.Β.Ε. (1974-1976). Ασχολήθηκε με την ποίηση, τη μετάφραση, το θέατρο, τη φωτογραφία και την κριτική του κινηματογράφου. Το 1988 του απενεμήθη το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το βιβλίο του Τα πουλιά και η αφύπνιση, το οποίο δεν δέχτηκε. Το 1992 βραβεύτηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας για τη μετάφραση του έργου του Μάρλοου Δόκτωρ Φάουστους και το 1994 του απενεμήθη το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης για την τραγωδία του Σέλλεϋ Οι Τσέντσι. Το 2005 η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε για το σύνολο του ποιητικού του έργου το βραβείο Ουράνη. Η πόλη του (και τα Πανεπιστήμιά της) δεν τον τίμησε ποτέ, με στερνή –ευτυχώς– εξαίρεση τα λογοτεχνικά πρωινά της Κυριακής στο Κρατικό Θέατρο, την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2006. (Έπαινος έστω και πένθιμος στη Ρούλα Αλαβέρα που το σκέφτηκε και πρόλαβε να το πραγματοποιήσει). Ήμασταν όλοι εκεί και χαρήκαμε την τιμή που του απέδωσαν οι φίλοι του ομιλητές Μάρκος Μέσκος και Τάσος Χατζητάτσης και ο κόσμος της πόλης που ήρθε να ακούσει την ποίησή του. Αίσθηση και ρίγη συγκίνησης προκάλεσε η ανάγνωση ποιημάτων από τον ίδιο τον ποιητή με τη στιβαρή και δωρική του φωνή.

Στο πρόσωπο του Κλείτου Κύρου η ποίηση και η μετάφραση βρήκαν έναν άξιο μάστορα και η πόλη της Θεσσαλονίκης έναν άνθρωπο ηθικό και βαθιά πολιτικό. Μέχρι το τέλος. 

ΕργογραφΙα

Ποίηση
Αναζήτηση, Θεσσαλονίκη, (ιδιωτ. έκδοση), 1949
Σε πρώτο πρόσωπο, Θεσσαλονίκη: έκδοση του Ελληνισμού του εξωτερικού, 1957
Κραυγές της νύχτας, Θεσσαλονίκη: (ιδιωτ. έκδοση), 1960
Κλειδάριθμοι, Θεσσαλονίκη: (ιδιωτ. έκδοση), 1963
Απολογία, Θεσσαλονίκη: (Ιδιωτ. έκδοση), 1966
Οι κατασκευές (1949-1979), Αθήνα: Κέδρος, 1980

Τα πουλιά και η αφύπνιση, Αθήνα: Νεφέλη, 1987

Περίοδος χάριτος και άλλα ποιήματα, Θεσσαλονίκη: Χειρόγραφα, 1992
Μια διαδρομή (αυτοεπιλογή ποιημάτων), Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 1990
Ο πρωθύστερος λόγος, Θεσσαλονίκη: Αίγειρος, 1996

Εν όλω-Συγκομιδή 1943-1997, Αθήνα: Άγρα, 1997

Σχολές τυφλών, Αθήνα: Άγρα, 1997, τετρασέλιδο, (εκτός εμπορίου)
Αλλά η αφή πες μου πως γίνεται να διασωθεί, (επιμέλεια και ανθολόγηση M. Μέσκος), Θεσσαλονίκη: Ο ανθολόγος Ερμής, 2000

Οπισθοδρομήσεις: αναδρομή ζωής, Αθήνα: Άγρα

Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, ρώσικα, πολωνικά, βουλγάρικα και στα αραβικά. Ο ίδιος έχει μεταφράσει Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Τ.Σ.Έλιοτ, Γ. Απολλιναίρ, Μπλ. Σαντράρ, ΄Αρτσιμπαλντ Μακ Λης, Γουάσταμ Χιού Ώντεν, Τζον Φορντ, Κρίστοφερ Μάρλοου, Πέρσ Μπυς Σέλλεϋ

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ

Από τη συλλογή Ο πρωθύστερος λόγος

ΑΛΛΟ

Το παιχνίδι του τέλους

Κι άλλο

Το τέλος του (όποιου) παιχνιδιού

Παίζεται μία μόνο

Και τελευταία φορά

Δεν είναι δυνατόν

Κάποτε θα το παίξεις κι εσύ

Μέσα σε καταυλισμούς αναμνήσεων

Συνωθούνται άνθρωποι με φωνή

Ταπεινή προφέρουν περήφανους

Στίχους αυτοσχεδιάζουν αποχαιρετισμούς

Κι εξαφανίζουν ευτελείς παρορμήσεις

Πιστεύω να το έχεις ήδη αντιληφθεί

Το παιχνίδι του τέλους είναι στημένο

Με τον ίδιο πάντοτε νικητή

Γι’ αυτό και παίζεται απελπισμένα

Με νύχια και με δόντια

ΚΡΑΥΓΗ ΔΕΚΑΤΗ ΠΕΜΠΤΗ

Aπό τη συλλογή Κραυγές της νύχτας

Μιλώ με σπασμένη φωνή δεν εκλιπαρώ
Τον οίκτο σας μέσα μου μιλούν χιλιάδες στόματα
Που κάποτε φώναζαν οργισμένα στον ήλιο
Μια γενιά που έψελνε τα δικαιώματά της
Κουνώντας λάβαρα πανηγυριού σειώντας σπαθιά
Γράφοντας στίχους εξαίσιους μιας πρώτης νεότητας
Ποτίζοντας τα σπαρτά με περίσσιο αίμα
Μικρά παιδιά που αφέθηκαν στο έλεος τ’ ουρανού

Η γενιά μου ήταν μια αστραπή που πνίγηκε
Η βροντή της η γενιά μου καταδιώχτηκε
Σα ληστής σύρθηκε στο συρματόπλεγμα
Μοίρασε σαν αντίδωρο τη ζωή και το θάνατο
Οι άνθρωποι της γενιάς μου δεν πεθαίναν
Στα νοσοκομεία κραυγάζαν έξαλλοι στα εκτελεστικά
Αποσπάσματα τα χέρια τους ήταν μαγνήτες
Τρώγαν πικρό ψωμί καπνίζαν φημερίδες
Ζητώντας ευλαβικά μια θέση σ’ αυτήν τη γη.
Όπου κι αν στάθηκαν οι σκιές τους ριζώναν
Άδικα προσπαθείτε δε θα ξεριζωθούν ποτέ
Θα προβάλλουν μπροστά στα τρομαγμένα σας μάτια
Τώρα τα καταλάβαμε όλα καταλάβαμε
Τη δύναμή μας και για τούτο μιλώ
Με σπασμένη φωνή που κλαίει
Κάθε φορά στη θύμησή τους.